یکی از مراحل اصلی در ساخت ساختمان، خاک‌برداری است که بسته به تعداد طبقات، با عمق متفاوتی انجام می‌شود. در زمین‌هایی که بین چند ساختمان قرار گرفته‌اند و یا اینکه یک طرف آن‌ها به ساختمان دیگری است؛ باید موقع خاک‌برداری نکاتی را مد نظر قرار داد. از آنجا که هرگونه خاک‌برداری غیر اصولی می‌تواند باعث ریزش ساختمان‌های مجاور بشود؛‌ به همین دلیل برای جلوگیری از تخریب این ساختمان‌ها از یک سازه نگهدارنده یا نگهبان کمک می‌گیرند. در این مقاله از کلار می‌خواهیم همه اطلاعات مورد نیاز درباره سازه نگهبان را به شما بدهیم.

منظور از سازه نگهبان چیست

از سازه نگهبان برای مهار کردن دیوارهای ساختمان‌های مجاور در زمان خاک‌برداری استفاده می‌شود. این سازه باید با دقت و ظرافت کار گذاشته بشود. زیرا اگر به هر دلیلی سازه را درست نصب نشود؛ ساختمان مجاور زمین خاک‌برداری، آسیب می‌بیند و حتی ممکن است دچار ریزش شود. در زمان کار گذاشتن سازه نگهدارنده، باید علاوه بر امنیت سازه، نوع خاک را هم بررسی کرد. اگر سازه درست و اصولی کار گذاشته شود ولی خاک محل سست باشد و حرکت کند؛ علاوه بر واژگونی سازه‌های نگهبان، آسیب‌های جدی هم به ساختمان مجاور وارد خواهد شد.

برای حفظ امنیت سازه نگهبان باید به چه نکاتی توجه کرد

همان‌طور که گفتیم سازه نگهبان در واقع یک سازه محافظ است که می‌تواند استحکام ساختمان‌های کناری را حفظ کرده و مانع از وارد شدن آسیب به آن‌ها شود. به همین دلیل در زمان اجرای آن باید نکاتی را در نظر گرفت که قابلیت تحمل بار را در این سازه بهبود می‌بخشند. از مهم‌ترین این نکات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مقاومت خاک

خاک‌های سست باعث از کار افتادن سازه نگهبان می‌شوند. مهندسان ناظر باید نوع خاک و میزان ترک‌های ایجادشده بر روی آن را با دقت بررسی کنند. هرگونه از هم گسستگی در خاک می‌تواند برای سازه نگهدارنده و ساختمان‌های مجاور خطرآفرین باشد.

• ارتعاشات

گاهی خاک مستحکم و خوب است و پایه‌ها درست جای گذاری شده‌اند؛ ولی یک لرزه که ممکن است از رد شدن ماشین‌های سنگین به وجود بیاید، ممکن است که باعث ریزش و عدم کارایی سازه شود.

• بارندگی

شل شدن خاک به دلیل بارش‌های زیاد هم می‌تواند باعث ناکارآمدی سازه نگهبان بشود.

• عدم تطابق فشار وارده و نوع سازه

گاهی سازه ضعیف‌تر از فشار باری است که باید تحمل کند. این عدم تحمل بار باعث زیان رسیدن به سازه می‌شود.

• نشست زمین

گاهی زمین به هر دلیلی نشست می‌کند و این موضوع باعث عدم موفقیت سازه نگهبان می‌شود.

انواع سازه نگهدارنده

سازه نگهبان دارای انواع مختلفی است که هر یک از آن‌ها ویژگی‌های متفاوتی داشته و در موارد مختلفی به کار گرفته می‌شوند. این انواع از قرار زیر هستند:

• سازه نگهبان خرپایی

برای اینکه بتوانند سازه نگهدارنده خرپایی را نصب کرد؛ باید تعدادی گودال حفر شود. در ته هر حفره یک سبد آرماتوربندی شده قرار می‌دهند و سپس پایه سازه خرپا را که با پروفیل دوبل IPE ساخته شده است؛ درون حفره قرار می‌دهند. برای استواری بیشتر پایه تعدادی نبشی و یا ناودانی در انتهای پایه جوش می‌دهند. عمق حفره بستگی به نوع خاک دارد. سپس حفره‌ها را با بتن پر می‌کنند.

سازه خرپایی معمولا برای ساختمان‌های کوچک به کار می‌رود و عده‌ای استفاده از آن را لازم نمی‌دانند. لزوم استفاده از سازه خرپایی را باید مهندس ناظر تشخیص بدهد و خود کارفرما نباید تصمیم بگیرد. این سازه حکم بیمه شخص ثالث برای ماشین را دارد. به این معنا که لزوما هر کس بیمه شخص ثالث دارد تصادف نمی‌کند ولی داشتن این بیمه می‌تواند آرامش خیال بیاورد. در ضمن هرگز خودتان اقدام به کار گذاشتن سازه نکنید؛ این کار باید زیر نظر متخصصین امر انجام شود.

• سازه نگهبان دیوار یا دیافراگمی

اجرای این سازه نگهدارنده بستگی به وضعیت زمین و محل کارگذاری سازه دارد. برای جلوگیری از فرو ریختن خاک و محکم نگه داشتن دیوار مجاور، محلی را که گودبرداری شده است؛ با دوغاب بنتونیت پر می‌کنند. آرماتورها را می‌چینند و بعد بتن را به آن‌ها اضافه می‌کنند. بتن روان با جاگیری بین آرماتورها استحکام آن را تضمین می‌کند.

• سازه نگهبان اجرای شمع در جا

پایه‌های سازه شمعی از جنس چوب، بتن و یا آهن هستند که به هر کدام از پایه‌ها شمع می‌گویند. در زمان اجرای سازه نگهبان اجرای شمع در جا، شمع‌ها را در فاصله معین کار می‌گذارند. شمع‌ها مانع از فشار خاک می‌شوند؛ به همین علت باید در مسیر جداره‌های گود کارگذاری شوند.

• سازه نگهبان دوخت به پشت

برای اجرای سازه نگهبان دوخت به پشت از دستگاه‌های مخصوص حفاری استفاده می‌کنند. در کناره‌های محل حفاری‌شده، تعدادی چاه افقی و مایل درست می‌کنند و کابل‌های به هم تنیده را درون آن‌ها قرار می‌دهند. این کابل‌ها با بتن روان که با استفاده از دستگاه سیمان پاش داخل حفره ریخته می‌شود؛ در جای خود مستحکم می‌شوند. سپس با استفاده از یک جک کابل‌ها را بیرون می‌آورند و انتهای آن را روی دیوار گود قرار می‌دهند. بعد از بیرون کشیدن سر کابل‌ها دوباره در چاه‌ها بتن ریخته می‌شود. بعد از سفت شدن بتن کابل‌ها از جک جدا می‌شوند.

• سازه نگهبان مهار متقابل

در چاه‌های حفرشده در دو طرف محل حفاری پروفیل‌هایی فولادی به شکل H کارگذاری می‌شود. سر پروفیل‌ها باید بالاتر از محل گودبرداری قرار بگیرد. سپس با استفاده از تیرها سر بالایی پروفیل‌ها را به هم وصل می‌کنند. این کار مکان پایه‌ها و پروفیل‌ها را محکم می‌کند و گودبرداری می‌تواند به سهولت انجام شود.

• سازه نگهبان میخ‌کوبی

اجرای این سازه نگهبان به استواری دیوارهای گودبرداری شده کمک می‌کند. در این روش، پس از همسان‌سازی دیوارها، شبکه‌های فولادی را با میخ‌های بزرگ نصب می‌کنند. بعد از اتمام کار روی شبکه‌های فولادی بتن‌ریزی می‌کنند.

• سازه نگهدارنده سپرکوبی

برای اجرای این سازه قبل از خاک‌برداری سپرهایی را در دو طرف گود پایه کوبی می‌کنند. وقتی که خاک‌برداری به حد متعادل رسید؛ در وسط قسمت رویی سپرهای نصب‌شده تیرهای افقی را نصب می‌کنند. سپس به وسیله چکش پنوماتیک صفحات فلزی را در دل خاک قرار می‌دهند و با استفاده از لرزش آن‌ها را جایگذاری و به هم متصل می‌کنند.

سخن پایانی

سازه نگهبان یکی از نیازمندی‌های اجرای هر پروژه عمرانی است که باید برای محافظت از ساختمان‌های مجاور مورداستفاده قرار بگیرد. این سازه دارای انواع مختلفی است که با توجه به هدف شما از به‌کارگیری آن‌ها، می‌توان از یکی از موارد استفاده کرد. در زمان اجرای سازه‌های نگهبان باید به مواردی مانند مقاومت خاک و میزان بار وارده توجه شود تا بتوان مناسب‌ترین نوع سازه را انتخاب کرد.