استفاده از بتن سال‌ها است که در فرآیند ساخت سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، روش استفاده از بتن، مواد ترکیب شده با آن و همچنین غلظت بتن مورد استفاده، با توجه به هر سازه‌ای متفاوت است. به همین دلیل است که در بسیاری از سطوح به جای این که از بتن یا کانکریت استفاده شود، از شاتکریت استفاده می‌کنند. شاید قبلاً بارها نام شاتکریت را شنیده باشید، اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که شاتکریت چیست؟ آیا یک محصول است یا یک فرایند؟

نمای مش و شاتکریت

بدون شک نقش شاتکریت در افزایش استحکام در ساختمان‌ها را نمی‌توان انکار کرد و اهمیت و کاربرد آن بسیار بیشتر از تصور عامه مردم است. به همین دلیل ما در این مطلب قصد داریم شما را با شاتکریت آشنا کنیم تا ببینید چگونه می‌توانید از آن در سازه‌های خود بهره مند شوید. پس اگر به دنبال آشنایی با روش استفاده از شاتکریت در سازه‌های خود هستید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید. شاتکریت در لغت به معنی بتن پاششی است. اگر بتن را با مصالح خاصی ترکیب کرده و از طریق هوای فشرده و با سرعت بسیار زیاد آن را به یک سطح بپاشانیم، عمل شاتکریت کردن را انجام داده‌ایم. شاتکریت می‌تواند یک سیمان مرطوب یا خشک باشد و می‌توانید برای برآورده کردن نیازهای پروژه خود، آن را از ترکیب بتن با مصالح خشک و ‌تر تولید کنید. به دلیل سرعت زیاد محلول پاشیده شده، شکل این بتن تغییر کرده و باعث می‌شود که فشرده شود. سپس این مخلوط با پاشیدن سازه در محل مورد نظر – اعم از عمودی یا افقی – در محل خود قرار می‌گیرد. این امر به دلیل سرعت بالای پاشش و سرعت خشک شدن و جامد شدن ماده امکان‌پذیر است. شاتکریت در ابتدا در سال 1907 توسط کارل اکلی ابداع شد و حالا پس از گذشت یک صده، در صنایع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرسال بیش از ده میلیون مترمکعب شاتکریت در سراسر دنیا مصرف می‌شود و کاربرد آن بسیار متنوع است. به عنوان مثال در ایران در پروژه‌های گسترده‌ای مانند حفر تونل‌های مترو، از شاتکریت استفاده شده است. استفاده از این شکل از بتون به دلایل مختلفی در بین صنایع مختلف محبوب است.

دستگاه شاتکریت

پاشش مکانیکی مخلوط مرطوب کارآمدترین روش برای پروژه‌هایی با تولید بتن بال توسط دستگاه شاتکریت است. این ماده در درجه اول برای کارهای زیرزمینی به منظور افزایش ایمنی اپراتور اعمال می‌شود. دو نوع دستگاه شاتکریت ‌تر و خشک وجود دارد. در نوع شاتکریت خشک، بتن وارد قیف پمپ بتن وارد می‌شود و از طریق خط بتونی به نازل پاشش منتقل می‌شود و در آنجا با هوای فشرده و شتاب دهنده مخلوط می‌شود. آب مورد نیاز در مرحله آخر و در حین خروج مواد از سر نازل به آن اضافه می‌شود در حالت شاتکریت تر، ابتدا موارد در قسمت میکسر دستگاه به خوبی با هم ترکیب می‌شوند. آب هم در همان ابتدا با مواد مخلوط شده و سپس از طریق سیستم ماردونی یا پیستونی به نازل پاشش منتقل می‌شود. در سیستم شاتکریت‌ تر فشار هوا باعث پاشش مواد شاکریت می‌شود اما در حالت تر، فشار هوا نقشی در پاشش مواد به سطوح ندارد و توسط سیستم‌های پیستونی صورت می‌گیرد. به صورت کلی فرآیند پاشیدن این دو شاتکریت مشابه با هم است.

شاتکریت گنبد مسجد

انواع شاتکریت

شاتکریت به دو شکل خشک و نر مورد استفاده قرار می‌گیرد. هر دو شاتکریت ‌تر و خشک دارای انعطاف‌پذیری بالایی هستند اما شاتکریت ‌تر مقاومت مکانیکی بالاتری داشته و همچنین نفوذپذیری آب بسیار پایینی دارد. بنابراین برای کف سازی و برای مواردی مانند ساخت سدها کاربرد بیشتری دارد. در شاتکریت خشک به دلیل اینکه از سنگدانه‌های ریز استفاده می‌شود و با آب مخلوط نمی‌شود، تا حدودی اتلاف مواد پاششی داشته و گردد و غبار ایجاد می‌کند. همچنین شاتکریت ‌تر به قالب احتیاج نداشته و به راحتی فرم پذیر است. عوامل تعیین کننده‌ای برای انتخاب نوع‌ تر یا خشک وجود دارد. برای مثال خشک برای فضاهای کوچک مناسب است. همچنین از این شاتکریت بیشتر برای تعمیرات سازه‌ای استفاده می‌شود. مانند تعمیر اسکله پل و بازسازی گاراژ پارکینگ. برای این کار باید پیمانکار برای قطع و پایان تعمیر، قسمت عملیات پاشش را مدام متوقف کند. شاتکریت‌ تر برای متوقف کردن در حین کار مناسب نیست، زیرا هر بار که فرآیند پاشش متوقف می‌شود، شلنگ باید از مواد مخلوط تمیز شود. برعکس، با استفاده از شاتکریت خشک، دستگاه می‌تواند با حداقل اتلاف مواد تنظیم شود و نیازی به تمیز کردن شلنگ‌ها نیست زیرا آب هنوز به آن اضافه نشده است، بنابراین شاتکریت خشک برای تعمیرات کوچک‌تر محبوب‌تر بوده، و همچنین متوقف کردن و شروع مجدد کار نسبت به شاتکریت فرایند مرطوب امکان پذیرتر است. شاتکریت ‌تر برای مکان‌هایی مناسب است که عملیات پاشش متوقف نشود و عملیات به صورت بدون وقفه انجام شود.

نحوه اجرا شاتکریت

اجزای شاتکریت (سنگدانه‌ها، سیمان، آب، مواد ریز، مواد افزودنی شیمیایی و…) یک سیستم پیچیده را تشکیل می‌دهند که در نهایت کیفیت پایان را تعیین می‌کند. یکی از جنبه‌های اصلی، روش صحیح کاربرد است، که برای اطمینان از چسبندگی شاتکرت به سطح و به حداقل رساندن پس زدن و کمانه کردن مواد شاتکریت ضروری است. رعایت قوانین زیر در حین اجرا، به دستیابی به بهترین نتایج ممکن و حداکثر ایمنی اپراتور کمک می‌کند.

1.  تمیز کردن سطح قبل از پاشش

به منظور آماده‌سازی بستر در کاربردهای زیرزمینی، اولین قدم ارزیابی خطر سقوط سنگ و مواد سست است. تمام مواد سست و آوار باید برداشته شود و بستر باید از گرد و غبار پاک شود، با استفاده از آب، هوا یا ترکیبی از هر دو. بستر را با آب پر فشار تمیز کنید

2.حفظ فاصله 1 تا 2 متر بین نازل و سطح مورد نظر

نیرویی که چسبندگی شاتکرت به سطح را تضمین می‌کند با فاصله بین نازل و سطح مورد نظر تعیین می‌شود. فاصله خیلی کم منجر به مقدار زیاد کمانه مواد پاششی می‌شود. با فاصله بیش از اندازه استاندارد، چسبندگی و فشردگی مناسب شاتکریت بسیار ضعیف خواهد بود.

3.قرار دادن نازل با زاویه 90 درجه نسبت به سطح

زاویه بین نازل و سطح مورد نظر بر فشردگی صحیح شاتکرت و مقدار کمانه مواد پاششی تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، پاشش باید در حرکات دایره‌ای به طور مساوی در کل سطح انجام شود تا نتیجه یکنواختی حاصل شود.

4. پر کردن سوراخ‌ها و ترک‌های موجود در سطح

قبل از استفاده از لایه‌های اول، لازم است که با پر کردن سوراخ‌ها و شکاف‌های سطح زمین، سطح آن را یکنواخت کنید.5.

5.کاربرد بصورت لایه ای

لایه‌ها باید از پایین سطح ادامه یافته و به سمت بالا پوشانده شوند. لایه اول به عنوان تکیه گاه و چسبی برای لایه‌های زیر عمل می‌کند. تعداد و ضخامت لایه‌های باقیمانده به کاربری مورد نیاز سازه بستگی دارد.

6. سطح را پس از وقفه‌های بیشتر بین استفاده از لایه‌ها تمیز کنید

اگر بین استفاده از یک لایه و لایه دیگر زمان زیادی بگذرد، توصیه می‌شود سطح را با آب، هوا یا هر دو تمیز کنید تا گرد و غبار از بین برود و چسبندگی به سطح تسهیل شود.

7. تمیز کردن دستگاه اسپری بتن بلافاصله پس از استفاده

یک قسمت اساسی در نگهداری و تمیزکاری صحیح تجهیزات جلوگیری از تجمع مواد در شیلنگ‌ها، نازل‌ها، پمپ‌های بتونی و پمپ‌های افزودنی است تا از افزایش ناپیوسته جریان جلوگیری کرده و عملکرد روان آن را تضمین کند. این برنامه فقط با تجهیزات تمیز شده صحیح می‌تواند از سر گرفته شود.

8. هیدراته کردن سطح

برای جلوگیری از دست دادن مقاومت مکانیکی و ایجاد ترک‌های ناشی از سخت شدن سریع بتن پاشیده شده، توصیه می‌شود سطح را حداقل ۷ روز مرطوب نگه داشته شود. روش‌ها شامل پاشش آب روی سطح، استفاده از روکش‌ها و ورق‌های کاغذ یا پلاستیک یا افزودن مواد افزودنی خاص به مخلوط بتن است.

9. آموزش مداوم اپراتور

اپراتور در صورت به روز نگه داشتن تمام جزئیات مربوط به شاتکریت، بهترین نتایج برنامه را به دست خواهد آورد. از جمله: استفاده موثر از تجهیزات پاشش بتن، مخلوط صحیح مواد (ترکیب، تهیه و کاربرد) و تکنیک‌های پاشش.

دانه بندی مصالح شاتکریت

مواد زیادی در تشکیل  و دانه بندی مطالح شاتکریت مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، شن و ماسه اصلی‌ترین مواد تشکیل دهنده شاتکریت هستند و 70 درصد وزن آن را تشکیل می‌دهند. استحکام شاتکریت مبتنی بر دانه بندی مصالح آن است. از ترکیب آب و بتن نیز در آنها استفاده می‌شود. استفاده از آب و بتن باعث می‌شود که دوام و ماندگاری این ماده بسیار زیاد شود. از مواد ریز مکمل نیز در شاتکریت استفاده می‌شود. خاکستر، دوده‌های گرد و دوده‌های سیلیکا نیز در ساخت این ماده استفاده می‌شود. مقدار این مواد کم است و حجم زیادی از شاتکریت را تشکیل نمی‌دهند. جدای از این مواد، از مواد شیمیایی دیگری نیز برای افزایش دوام و چسبندگی شاتکریت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مشخصات فنی شاتکریت

مشخصات فنی شاتکریت بستگی به عوامل سازنده بتن یعنی ماسه، سیمان و سنگ دانه دارد. سنگدانه‌ها با توجه به کاربرد مورد نظر دارای اندازه‌های متفاوت بوده اما همه در طیف استاندارد آیین نامه هستند. هرچه مشخصات فنی شاتکریت بر استانداردها منطبق‌تر باشند، لایه حاصل دارای توان استحکامی و دینامیکی بالاتری خواهد بود. لایه‌های متراکم شاتکریت با توجه به نوع کاربری متفاوت است.

ضخامت شاتکریت

برای پایداری شاتکریت در حالت خشک از ضخامت شاتکریت زیر ۱۰ سانتی متر باید استفاده کرد و در حالت شاتکریت‌ تر ضخامت دیوارها تا ۵۰ سانتی متر و سقف تا ۲۰ سانتی متر قابلیت اجرا دارد. برای تعیین ضخامت شاتکریت میلگرد یا بولت مورد استفاده قرار می‌گیرد. بدین شکل که میلگرد را با فاصله‌ای در حدود ۹/۱ متری در داخل سنگ کار می‌گذارند و قسمتی از آن از سطح کار بیرون می‌ماند که می‌توان از آن به عنوان نقطه مبنا به جهت تراز کردن ضخامت بهره برد. فرمول تعیین میزان ضخامت شاتکریت مورد نیاز به صورت زیر به دست می‌آید: t=p*r/σall که در آن t بیانگر ضخامت شاتکریت بر حسب سانتی متر p بیانگر فشار یکنواخت موثر بر تونل بر حسب کیلوگرم بر سانتیمتر مربع r بیانگر شعاع تونل بر حسب سانتی متر σall بیانگر تنش مجاز شاتکریت بر حسب کیلوگرم بر سانتیمتر مربع

مش و شاتکریت

برای مقاومت هر چه بیشتر بتن در برابر نیروی کششی، ساختمان سازان باید از مش یا توری‌های فلزی استفاده کنند. کش یا توری، میلگردهای به هم متصل شده به طریق جوش سرد هستند که در شکل‌های مربع یا مستطیل شکل مورد استفاده قرار می‌گیرند. مش قابل حمل و بسیار انعطاف‌پذیر است به طوری که در سطحی که نصب شود، شکل آن سطح را به خود می‌گیرد. مش و شاتکریت در کنار هم مقاومت بالایی دارند. مش به شاتکریت کمک می‌کند تا در هنگام خاک برداری و. . ترک نخورد و پایداری خود را در برابر نیروهای کششی حفظ کند. طرز کار مش به این صورت است که با ویژگی انعطاف‌پذیری خود، فشار نیروی کششی را تعدیل و مانع انتقال آن به بتن و مصالح شده بر سطوح می‌شود. مش و شاتکریت کاربرد بسیار گسترده‌ای دارند زیرا بسیار اقتصادی بوده و در دسترس هستند. مش در دو نوع سبک و سنگین وجود دارد.

مش سبک

مش سبک در قسمت‌های نمای سازه مورد استفاده قرار می‌گیرد و به این دلیل به آن مش سبک گفته می‌شود که ضخامت آن کم و بین ۲ تا ۵ میلی متر می‌باشد.

مش سنگین

مش‌های سنگین بیشتر در جهت استحکام سازه به خصوص در هنگام خاک برداری و. . یا در جهت صاف کردن سطوح بتنی مورد استفاده قرار می‌گیرند و دارای ضخامت بالایی در حدود ۵ تا ۱۴ میلی متر هستند. انواع مش سیم جوش داده شده و کاربردهای مختلف آن روند جوشکاری تعیین می‌کند که کدام نوع از شبکه‌های سیم جوش داده شده برای یک ساختار خاص مناسب است و می‌توان از آن‌ها به طور موثر استفاده کرد. در اینجا لیستی از طبقه‌بندی انواع مش سیم جوش داده شده بر اساس ساخت آن‌ها وجود دارد:

1. مش سیم مفتول پی وی سی(PVC):

برای محافظت در برابر خوردگی، تولید کنندگان مش سیم جوش داده شده پی وی سی از پوشش‌های محافظ پودر پی وی سی بر روی سطح این نوع مش سیم استفاده می‌کنند. نه تنها از قسمت فلزی موجود در سطح داخلی محافظت می‌کند، بلکه به محصول نیز رنگ می‌بخشد.

2. مش سیم گالوانیزه:

گالوانیزه‌سازی فرایندی است که شامل استفاده از روی برای پوشش یک سطح است. همین مورد در مورد مش سیم گالوانیزه صدق می‌کند. تولید کنندگان از دو فرآیند مشخص برای اجرای این کار استفاده می‌کنند: فرآیند الکترو و فرآیند غوطه‌وری. در حالی که اولی سطح براق ایجاد می‌کند، دومی درخشش را از سطح می‌گیرد.

3. مش سیم فولادی ضد زنگ جوش داده شده:

مش سیم ساخته شده از فولاد ضد زنگ جوش داده شده از یک مانع فولادی یکنواخت در تقاطع‌ها تشکیل شده است. به دلیل سهولت استفاده و قابلیت اطمینان بالا، اکثر صنایع از این شبکه تقویت کننده فولاد برای نرده‌های خاردار استفاده می‌کنند.

مصارف توری یا مش

از توری برای استحکام سقف‌های کامپوزیتی، طبقات همکف، دیوارهای ساختمان، استخرها، پیش ساخته‌های بتنی، تونل سازی، راه‌سازی و… استفاده می‌شود.

آیین نامه شاتکریت

در اینجا بخشی از آیین نامه شاتکریت ارائه می‌شود. برای متن کامل آیین نامه شاتکریت می‌توانید به آیین نامه شماره ۳۸۵ سامانه پنل‌های سه بعدی مراجعه نمایید. آزمایشهای مصالح بتن پاششی با استانداردهای موجود در آیین نامه بتن ایران یا دیگر استانداردهای تایید شده توسط دستگاه نظارت باید دارای انطباق باشد. سیمان مصرفی در کارگاه باید دارای مشخصاتی باشد که به تایید دستگاه نظارتی رسیده و دارای نسبت‌های اختلاط استاندارد است. سنگدانه مورد استفاده باید دارای کیفیتی بالا باشد به طوری که از آن بتن دارای استحکامی ساخته شود. دانه‌بندی سنگدانه‌ها باید در طیف استاندارد ارائه شده در آیین نامه باشد. سنگ دانه‌هایی خارج از دانه‌بندی‌های مشخص شده در آیین نامه به شرطی می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند که قابلیت استفاده آن‌ها و دیگر شاخص‌های مورد نظر توسط مستندات و آزمایشات ثابت شود. سنگ دانه‌های ریز و درشت باید به صورت جدا از هم با یکدیگر مخلوط شوند. همچنین باید با غربال سنگ دانه‌های درشت‌تر از حد مجاز از حرکت آن‌ها در نازل و گرفتگی نازل جلوگیری کرد. بیشترین اندازه سنگ دانه‌ها باید کمتر یا برابر یک پنجم میزان بتن پاششی و همچنین کمتر از سه چهارم حد فاصل آزاد میان میلگردهای مش باشد. سنگ دانه‌های مورد استفاده در بتن باید دارای استحکام و پایا بوده و مواد ناکارآمد آن نباید از میزان مجاز آورده شده در آیین نامه بیشتر شود. برای سبک شدن بتن پاششی از سبکدانه‌های منبسط شده خاک رس، خاکستر و… می‌توان استفاده کرد.

قیمت شاتکریت

قیمت شاتکریت، ماشین آلات و ابزار آن به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به: نوع دستگاه شاتکریت خشک‌پاش یا شاتکریت ‌تر پاش، ضخامت مش شاتکریت و. . اشاره کرد. برای اطلاع از قیمت‌های به روز و همچنین مقرون به صرفه می‌توانید با مشاورین قیمت شاتکریت در سایت ماشین‌سازی کلار تماس حاصل نمایید.

مزایای استفاده از شاتکریت

استفاده از شاتکریت فواید زیادی دارد. در اینجا به چند مورد مهم از مزایای این محصول محبوب خواهیم پرداخت:

مایع بودن

شاتکریت به میزان بسیار زیاد در ساخت استخرهای شنا و سایر سازه‌های آبی، مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای این منظور ایده آل است. نه تنها پاشیدن این مواد به جای یک ساختار جامد آسان‌تر است، بلکه مواد به کار رفته در آن نیز باعث شده که وزن سبکی داشته باشد.

دوام بالا

از آن جایی که استفاده از این ماده به مدت چند دهه در سطوح مختلف ادامه داشته، امتحان خود را پس داده است. فقط کافی است که آن را روی سطح بپاشید و برای سالیان زیادی از دوام آن مطمئن باشید. این سطوح در شرایط متفاوت و در برابر گرما، فشار، آب و ضربه برای چند دهه مقاوم هستند.

عدم نیاز به قالب

شاید برای شما سوال باشد که علت این مزیت شاتکریت چیست. یک سازه به طور معمول، برای تحمل فشار داخلی بتن ریخته شده و تنظیم آن نیاز به قالب دارد، اما استفاده از شاتکریت اینگونه نیست و می‌توان با ریختن مواد به سادگی آن را به سطوح اضافه کرد.

صرفه جویی در وقت و هزینه

وقتی که شما از شاتکریت برای پروژه خود استفاده می‌کنید، صرفه جویی زیادی انجام داده‌اید چرا که استفاده از موادی مانند بتن سنگین گران هستند.

مواد افزودنی

شاتکریت را می‌توان حتی با مواد دیگر ترکیب کرد تا ویژگی‌های آن را بهتر کرد. به عنوان مثال شما می‌توانید مقدار آب استفاده شده در این ترکیب را به تا حدی بیشتر کنید تا آن را سبک‌تر کنید.

آسان بودن استفاده از آن

از آنجا که شاتکریت به هر مکانی می‌تواند پاشیده شود، حتی در مناطقی که دسترسی به آنها سخت است می‌توان از شاتکریت استفاده کرد. چه سطح مورد نظر شما در زیر زمین باشد چه در آسمان، شاتکریت به خوبی عمل می‌کند. قابلیت تبدیل به شکل‌های مختلف فرقی ندارد که سطحی مورد استفاده شما صاف باشد یا گودی و پستی و بلندی داشته باشد. از شاتکریت در هر جایی می‌توانید به خوبی استفاده کنید.

موارد استفاده شاتکریت

حال که دیدید مزایای شاتکریت چیست بهتر است بدانید که شاتکریت را می‌توان در مکان‌های مختلفی مورد استفاده قرار داد. تقریبا در هر جایی که نیاز به وجود یک لایه مستحکم از بتن وجود داشته باشد، می‌توان از یکی از دو حالت شاتکریت خشک یا تر استفاده کرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این مکان‌ها اشاره خواهیم کرد:

• تونل‌ها
• سدها
• انواع سطوح زمین مانند پیاده‌روها
• استخرهای شنا
• پارک‌های مختلف
• سطوح نسوز
• گنبدها
• محوطه‌های سازه‌های بزرگ صنعتی

همچنین از شاتکریت به دلیل اینکه می‌تواند به هر شکلی در می‌آید، به راحتی رنگ‌آمیزی می‌شود، برای انواع سازه‌های بتنی فانتزی از جمله دیوارهای سنگ مصنوعی، محوطه باغ وحش‌ها، سقف‌های تاج دار، پوشش‌های نسوز، استخرها و سدها استفاده می‌شود. با کمک توضیحات بالا و موارد ذکر شده در جهت معرفی و شناسایی شاتکریت و نحوه ساز و کار آن می‌توان به ان نتیجه رسید که شاتکریت بسیار کارآمدتر از روش‌های سنتی استفاده از بتن می‌باشد. شاتکریت هم به لحاظ زمان و هم به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده و بسیار در روند ساختمان‌سازی نقش موثری دارد. زیرا وقتی با روشهای سنتی بازیگران مقایسه می‌شود یک روش عالی برای کف سازی و تعمیرات سازه است. استحکام پیوند بالا، افزایش مقاومت فشاری و خمشی و افزایش مقاومت در برابر حمله شیمیایی و قلیایی را فراهم می‌کند. شاتکریت ‌تر یا خشک هر دو می‌تواند یک راه حل مناسب، مقرون به صرفه و با دوام برای بسیاری از نیازهای طراحی باشد. با کمک شاتکریت برای کف سازی و استفاده از فایرپروف برای سازه یا به عبارتی استفاده از پوشش ضد حریق، می‌توان ساختمان را در برابر بلایای طبیعی نظیر آتش سوزی یا فشارهای وارده در اثر زلزله تا حد زیادی ایمن کرد.