استفاده از بتن سال‌ها است که در فرآیند ساخت سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، روش استفاده از بتن، مواد ترکیب شده با آن و همچنین غلظت بتن مورد استفاده، با توجه به هر سازه‌ای متفاوت است. به همین دلیل است که در بسیاری از سطوح به جای این که از بتن یا کانکریت استفاده شود؛ از شاتکریت استفاده می‌کنند. شاید قبلا بارها نام این ماده پرکاربرد در ساختمان را شنیده باشید؛ اما آیا تا به حال فکر کرده‌اید که شاتکریت چیست و چه تعریفی دارد؟ آیا یک محصول است یا یک فرایند؟

شاتکریت چیست؟

شاتکریت به فرایند پاشش بتن و مصالح خشک یا تر بر روی سطوح گفته می‌شود. این فرایند معمولا با سرعت زیادی انجام می‌شود؛ همین بالا بودن سرعت باعث متراکم شدن مصالح و چسبیدن آن‌ها به سطح خواهد شد.

اما اگر بخواهیم به شاتکریت به عنوان یک ماده نگاه کنیم؛ به مخلوط سیمان، سنگدانه، آب و مواد افزودنی شاتکریت گفته می‌شود. در این تعریف هم بالا بودن سرعت پاشش بتن بر روی سطح، از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است.

 

انواع شاتکریت

بر اساس شیوه اجرا، شاتکریت به دو دسته کلی تر و خشک تقسیم می‌شود؛ این تغییر در شیوه اجرا می‌تواند باعث ایجاد تفاوت در ویژگی‌های این ماده شود. بنابراین قبل از اینکه از شاتکریت برای کاربردهای مختلف استفاده کنید؛ باید تفاوت میان این دو روش را بدانید. برای خرید دستگاه شاتکریت از انواع دستگاه های شاتکریت کلار بازدید نمایید.

شاتکریت خشک

در شاتکریت خشک، اختلاط در داخل دستگاه انجام می‌شود؛ به این معنا که شما باید ماسه و سیمان را توسط پمپ وارد لوله دستگاه کنید. سپس آب در زمان خروج از لوله به این مخلوط اضافه خواهد شد. این موضوع باعث می‌شود که برخی از دانه‌های سیمان هیدراته نشوند. از شاتکریت خشک برای ایجاد روکش‌هایی با ضخامت کمتر از 10 سانتی‌متر، در فضاهای محدود و پروژه‌های کم حجم استفاده می‌شود.

مزایای شاتکریت خشک

• مقاومت نسبتا بالا
• هزینه کم برای تمیزکاری و نگهداری از دستگاه
• قابلیت اجرا در فضاهای محدود
• نیاز به تجهیزات کمتر برای اجرای عملیات
• پایین بودن نسبت آب به سیمان

معایب شاتکریت خشک

• ایجاد گردوغبار به مقدار زیاد
• افزایش احتمال خطا در طرح اختلاط شاتکریت به دلیل دخالت عوامل انسانی

شاتکریت تر

در شاتکریت تر مخلوط از قبل آماده شده و سپس داخل دستگاه ملات پاش ریخته می‌شود. به همین دلیل امکان اجرای لایه‌هایی با ضخامت بیشتر در روش شاتکریت تر فراهم می‌شود. در فرایند تر، اجرای شاتکریت دیوار با ضخامت 50 سانتی‌متر و اجرای شاتکریت سقف با ضخامت 20 سانتی‌متر امکان‌پذیر است. از این شیوه برای اجرای پروژه‌های عظیم استفاده می‌شود.

مزایای شاتکریت تر

• دقت بالا در زمان اختلاط به دلیل مکانیزه بودن
• سرعت اجرای بیشتر نسبت به فرایند خشک
• تولید گردوغبار کمتر
• پرتی کمتر در حین اجرا
• امکان اجرای سازه‌هایی با شکل منحنی یا غیرمنظم
• افزایش ضخامت لوله‌های بتنی در محیط‌های خورنده
• چسبندگی بهتر به میلگرد
• آب بندی مناسب

معایب شاتکریت تر

• هزینه بالای دستگاه و نیروهای انسانی
• مقاومت اولیه نسبتا پایین
• محدود بودن فاصله از محل اختلاط تا محل اجرا
• کوتاه بودن زمان سخت شدن شاتکریت و محدود شدن زمان اجرای پروژه

 

جدول زیر نشاندهنده تفاوت‌های شاتکریت تر و شاتکریت خشک از جنبه‌های مختلف است:

	شاتکریت تر	شاتکریت خشک
هزینه نگهداری دستگاه‌های مورد نیاز	کم	زیاد
هزینه خرید دستگاه‌های مورد نیاز	زیاد	کم
طرح اختلاط	*امکان کنترل دقیق طرح اختلاط بدون دخالت نیروی انسانی **قابلیت تنظیم رطوبت سنگدانه‌ها	*امکان اختلاط سیمان و سنگدانه در محلی خارج از اجرای پروژه **خطای زیاد در تنظیم رطوبت سنگدانه‌ها
شیوه اجرا	*امکان اجرای شاتکریت دستی با نرخ 3 تا 10 مترمکعب در ساعت **امکان اجرا تا 25 مترمکعب بر ساعت با استفاده از تجهیزات کنترل از راه دور	نرخ اجرای 1 تا 5 مترمکعب در ساعت
پرتی	بین 5 تا 15 درصد	حداکثر 30 درصد
ایجاد گردوغبار	کم	زیاد
کیفیت برجا	ثابت	احتمالا تغییرات زیاد
مسافت قابل انتقال از طریق شلنگ	حداکثر 200 متر	حداکثر 500 متر
کاربرد	حجم کار بالا	حجم کار کم یا عملیات دارای وقفه
اپراتوری	نسبتا آسان	نیاز به مهارت و دقت زیاد

 

عوامل موثر بر کیفیت شاتکریت 

عوامل مختلفی در تعیین مشخصات فنی و کیفیت شاتکریت ایفای نقش می‌کنند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• طرح اختلاط شاتکریت

مشخصات فنی شاتکریت بستگی به طرح اختلاط آن یعنی نحوه و نسبت مخلوط کردن ماسه، سیمان و سنگ دانه دارد. سنگدانه‌ها با توجه به کاربرد مورد نظر دارای اندازه‌های متفاوت هستند. هرچه مشخصات فنی شاتکریت بر استانداردها منطبق‌تر باشند؛ لایه حاصل دارای توان استحکامی و دینامیکی بالاتری خواهد بود.

• نحوه اجرا

اپراتور، نحوه پاشش و سرعت نازل از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر روی کیفیت شاتکریت هستند. تجربه و مهارت اپراتور علاوه بر اینکه در کیفیت بتن تاثیرگذار است؛ می‌تواند مقدار مواد مصرفی و دوام دستگاه سیمان پاش را هم تحت تاثیر قرار دهد. به‌عنوان‌مثال اگر اپراتور در اختلاط بتن دقت نکند، بتن چسبندگی مناسبی نداشته و خواص فیزیکی آن مطلوب نیست.

در صورت تمایل میتوانید مقاله بتن شاتکریت چیست را مطالعه بفرمایید.

کاربرد شاتکریت

امروزه شاتکریت به عنوان یک ماده و روش بسیار کاربردی در انواع عملیات های عمرانی مورداستفاده قرار می‌گیرد. تقریبا در هر جایی که نیاز به وجود یک لایه مستحکم از بتن وجود داشته باشد؛ می‌توان از یکی از دو حالت شاتکریت خشک یا تر استفاده کرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این مکان‌ها اشاره خواهیم کرد:

• تونل‌ها
• سدها
• انواع سطوح زمین مانند پیاده‌روها
• استخرهای شنا
• پارک‌های مختلف
• سطوح نسوز
• گنبدها
• محوطه‌های سازه‌های بزرگ صنعتی
• پوشش دیوار در باغ وحش، استخر و سد

طرح اختلاط شاتکریت

اگر می‌خواهید بدانید که اهمیت طرح اختلاط شاتکریت چیست باید بگوییم که اهمیت این طرح به تفاوت میان انواع تر و خشک برمی‌گردد. به عبارت بهتر با توجه به اینکه قصد اجرای چه پروژه‌ای را دارید و می‌خواهید از این ماده برای پوشش چه سطحی استفاده کنید؛ بر روی طرح اختلاط تاثیرگذار است. نکات کلی مهم در طرح از قرار زیر هستند:

• استفاده از ماسه تیز گوشه یا گرد گوشه
• اندازه سنگدانه‌های مصرفی حداکثر تا 20 میلی‌متر
• رعایت نسبت اختلاط آب به سیمان در بازه 0.35 تا 0.5
• رعایت نسبت اختلاط سیمان به سنگدانه برابر 1 به 4 تا 4.5

کدام نوع شاتکریت برای شما مناسب است؟

با توجه به درنظر گرفتن عواملی که در ادامه آمده است میتوانید تشخیص دهید که کدام نوع شاتکریت و دستگاه آن برای شما مناسب است. دستگاه شاتکریت کوچک با ابعادی کوچک و قیمتی مناسب انتخاب بسیاری از ساختمان سازان است.

• اندازه و حجم پروژه
• هزینه و بودجه پروژه
• مدت زمان لازم برای اجرای پروژه
• محل اجرای عملیات
• توانایی اپراتورها
• تجهیزات در دسترس
• مقاومت مصالح در برابر هوازدگی
• ضخامت پوشش مدنظر

مزایای استفاده از شاتکریت

استفاده از شاتکریت فواید زیادی دارد. در اینجا به چند مورد مهم از مزایای این محصول محبوب خواهیم پرداخت:

• مایع بودن

شاتکریت به میزان بسیار زیاد در ساخت استخرهای شنا و سایر سازه‌های آبی، مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای این منظور ایده آل است. نه تنها پاشیدن این مواد به جای یک ساختار جامد آسان‌تر است؛ بلکه مواد به کار رفته در آن نیز باعث شده که وزن سبکی داشته باشد.

• دوام بالا

از آن جایی که استفاده از این ماده به مدت چند دهه در سطوح مختلف ادامه داشته، امتحان خود را پس داده است. فقط کافی است که آن را روی سطح بپاشید و برای سالیان زیادی از دوام آن مطمئن باشید. این سطوح در شرایط متفاوت و در برابر گرما، فشار، آب و ضربه برای چند دهه مقاوم هستند.

• عدم نیاز به قالب

شاید برای شما سوال باشد که علت این مزیت شاتکریت چیست. یک سازه به طور معمول، برای تحمل فشار داخلی بتن ریخته شده و تنظیم آن نیاز به قالب دارد، اما استفاده از این ماده اینگونه نیست و می‌توان با ریختن مواد به سادگی آن را به سطوح اضافه کرد.

• صرفه جویی در وقت و هزینه

وقتی که شما از شاتکریت برای پروژه خود استفاده می‌کنید، صرفه جویی زیادی انجام داده‌اید چرا که استفاده از موادی مانند بتن سنگین گران هستند.

• مواد افزودنی

شاتکریت را می‌توان حتی با مواد دیگر ترکیب کرد تا ویژگی‌های آن را بهتر کرد. به عنوان مثال شما می‌توانید مقدار آب استفاده شده در این ترکیب را به تا حدی بیشتر کنید تا آن را سبک‌تر کنید.

• آسان بودن استفاده از آن

از آنجا که شاتکریت به هر مکانی می‌تواند پاشیده شود، حتی در مناطقی که دسترسی به آنها سخت است می‌توان از شاتکریت استفاده کرد. چه سطح مورد نظر شما در زیر زمین باشد چه در آسمان، شاتکریت به خوبی عمل می‌کند. قابلیت تبدیل به شکل‌های مختلف فرقی ندارد که سطحی مورد استفاده شما صاف باشد یا گودی و پستی و بلندی داشته باشد. از شاتکریت در هر جایی می‌توانید به خوبی استفاده کنید.

نحوه اجرا شاتکریت با استفاده از دستگاه شاتکریت

اجزای شاتکریت (سنگدانه‌ها، سیمان، آب، مواد ریز، مواد افزودنی شیمیایی و…) یک سیستم پیچیده را تشکیل می‌دهند که در نهایت کیفیت پایانی را تعیین می‌کند. یکی از جنبه‌های اصلی در تعیین کیفیت شاتکریت، روش صحیح کاربرد آن است که برای اطمینان از چسبندگی شاتکریت به سطح و به حداقل رساندن پس زدن و کمانه کردن مواد شاتکریت ضروری است. رعایت قوانین زیر در حین اجرا، به دستیابی به بهترین نتایج ممکن و حداکثر ایمنی اپراتور کمک می‌کند.

• تمیز کردن سطح قبل از پاشش

به منظور آماده‌سازی بستر در کاربردهای زیرزمینی، اولین قدم ارزیابی خطر سقوط سنگ و مواد سست است. تمام مواد سست و آوار باید برداشته شوند و بستر باید با استفاده از آب، هوا یا ترکیبی از هر دو از گرد و غبار پاک شود.

• حفظ فاصله 1 تا 2 متر بین نازل و سطح مورد نظر

نیرویی که چسبندگی شاتکریت به سطح را تضمین می‌کند؛ با فاصله بین نازل ملات پاش و سطح مورد نظر تعیین می‌شود. فاصله خیلی کم منجر به مقدار زیاد کمانه مواد پاششی می‌شود. به علاوه اگر فاصله تا سطح از حد استاندارد بیشتر باشد؛ چسبندگی و فشردگی شاتکریت بسیار ضعیف خواهد بود.

• قرار دادن نازل با زاویه 90 درجه نسبت به سطح

زاویه بین نازل و سطح مورد نظر بر فشردگی صحیح شاتکریت و مقدار کمانه مواد پاششی تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، پاشش باید در حرکات دایره‌ای به طور مساوی در کل سطح انجام شود تا نتیجه یکنواختی حاصل شود.

• پر کردن سوراخ‌ها و ترک‌های موجود در سطح

قبل از استفاده از لایه‌های اول، لازم است که با پر کردن سوراخ‌ها و شکاف‌های سطح زمین، سطح آن را یکنواخت کنید.

• کاربرد به صورت لایه‌ای

لایه‌ها باید از پایین سطح ادامه یافته و به سمت بالا پوشانده شوند. لایه اول، به عنوان تکیه گاه و چسب برای لایه‌های زیر عمل می‌کند. تعداد و ضخامت لایه‌های باقیمانده به کاربری مورد نیاز سازه بستگی دارد.

• سطح را پس از وقفه‌های بیشتر بین استفاده از لایه‌ها تمیز کنید

اگر بین استفاده از یک لایه و لایه دیگر زمان زیادی بگذرد، توصیه می‌شود سطح را با آب، هوا یا هر دو تمیز کنید تا گرد و غبار از بین برود و چسبندگی به سطح تسهیل شود.

• تمیز کردن دستگاه اسپری بتن بلافاصله پس از استفاده

یک قسمت اساسی در نگهداری و تمیزکاری صحیح تجهیزات، جلوگیری از تجمع مواد در شیلنگ‌ها، نازل‌ها، پمپ‌های بتونی و پمپ‌های افزودنی است تا از افزایش ناپیوسته جریان جلوگیری کرده و عملکرد روان آن را تضمین کند. این برنامه فقط با تجهیزاتی می‌تواند از سر گرفته شود که به طور کامل و با روش صحیح تمیز شده اند.

• هیدراته کردن سطح

برای اینکه بتن پاشیده شده مقاومت مکانیکی خود را از دست ندهد و ترک‌های ناشی از سخت شدن سریع بر روی بتن ایجاد نشوند؛ توصیه می‌شود سطح را حداقل ۷ روز مرطوب نگه دارید. برای مرطوب نگه داشتن سطح میتوانید از روشهایی شامل پاشش آب روی سطح، استفاده از روکش‌ها و ورق‌های کاغذ یا پلاستیک یا افزودن مواد افزودنی خاص به مخلوط بتن استفاده کنید.

• آموزش مداوم اپراتور

اپراتور در صورت به روز نگه داشتن تمام جزئیات مربوط به شاتکریت، بهترین نتایج برنامه را به دست خواهد آورد. از جمله وظایف اپراتور میتوان به استفاده موثر از تجهیزات پاشش بتن، مخلوط صحیح مواد (ترکیب، تهیه و کاربرد) و تکنیک‌های پاشش اشاره کرد.

نکات اجرایی شاتکریت چیست

دانستن این موضوع که نکات اجرایی شاتکریت چیست به شما کمک می‌کند تا بتوانید ماده‌ای با کیفیت بیشتر را به دست آورید. برخی از این نکات در ادامه آورده شده‌اند:

• حداکثر اندازه دانه‌ها در مبحث نهم مقررات ملی ساختمان ایران به 10 تا 20 میلی‌متر محدود می‌شود.
• نسبت وزنی مناسب سنگدانه به سیمان برابر 3.5 تا 4 است
• محدود کردن نسبت آب به سیمان به 0.4 در شاتکریت تر
• استفاده از سیمان با عیار 350 تا 450 کیلوگرم بر مترمکعب در روش تر
• برنامه‌ریزی برای دستیابی به مقاومت مشخصه 28 روزه بین 35 تا 55 مگاپاسکال

چرا باید به بتن شاتکریت ماده افزودنی را اضافه کرد؟

به دلیل بالا بودن سرعت کار در فرایند پاشش، سنگ‌دانه‌های مخلوط ممکن است کمانه کرده و پرت شوند. برای جلوگیری از این موضوع و یا کاهش پرت کار، باید افزونه‌هایی را مانند دوده سلیسی به شاتکریت اضافه کرد. این کمانه کردن شاتکریت در حین کار باعث می‌شود که ویژگی‌های بتن پاشیده شده بر روی سطح تا حدی با ویژگی‌های بتن مخلوط شده متفاوت باشد. به همین دلیل باید در زمان ساخت مخلوط این تفاوت را در نظر گرفت و با استفاده از افزونه‌ها، این موضوع را به حداقل رساند.

علاوه بر اینکه افزونه‌ها پرت کار را کاهش داده و مانع از کمانه کردن سنگ‌دانه‌ها، به‌ویژه سنگ‌دانه‌های درشت می‌شوند؛ با این کار می‌توان فرایند اجرای سقف‌های منحنی و قوسی شکل را نیز ساده‌تر کرد. علاوه بر این، افزونه‌ها چسبندگی بتن را افزایش داده و می‌توانند سرعت مسدود کردن درزها و آب‌بندی سطح را بالا ببرند.

نکات ایمنی در زمان کار با شاتکریت چیست

علاوه بر این نکات اجرایی که باعث افزایش کیفیت این ماده و پوشش ایجادشده با استفاده از آن می‌شوند؛ یک سری نکات ایمنی هم در زمان کار باید موردتوجه قرار بگیرند. اگر می‌خواهید بدانید اصلی‌ترین نکات ایمنی در زمان اجرای شاتکریت چیست این بخش را از دست ندهید:

• در زمان به کارگیری نوع خشک در محیط‌هایی که احتمال انفجار در آن‌ها وجود دارد باید رعایت کنید؛ زیرا نوع خشک حاوی الکتریسیته ساکن است و می‌تواند منجر به بروز حادثه شود.
• سنگدانه‌هایی که از سطح کار پس زده می‌شوند؛ سرعت بسیار زیادی دارند. به همین دلیل در حین کار باید مراقب چشم‌ها و اعضای بدن خود باشید.
• از لباس‌های یکپارچه استفاده کنید تا سیمان پخش شده به پوست شما آسیب نزند.
• استفاده از ماسک به دلیل محیط قلیایی ایجادشده در کارگاه‌های شاتکریت ضروری است.
• استفاده از عینک‌های دارای آب پاش و برف پاک کن
• ترکیب کردن شیرابه‌های شاتکریت با آب آهک و زاج سفید برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست

 

قیمت شاتکریت

قیمت شاتکریت، ماشین آلات و ابزار آن به عوامل متعددی بستگی دارد. از جمله این عوامل می‌توان به نوع دستگاه شاتکریت خشک‌پاش یا شاتکریت ‌تر پاش، ضخامت مش و. . اشاره کرد. برای اطلاع از قیمت‌های به روز و همچنین مقرون به صرفه می‌توانید با مشاورین قیمت این ماده در سایت ماشین‌سازی کلار تماس حاصل نمایید.

سخن پایانی

شاتکریت هم به لحاظ زمان و هم به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه بوده و بسیار در روند ساختمان‌سازی نقش موثری دارد. وقتی با روش‌های سنتی اجرای بتن مقایسه می‌شود؛ یک روش عالی برای کف سازی و تعمیرات سازه است. استحکام پیوند بالا، افزایش مقاومت فشاری و خمشی و افزایش مقاومت در برابر حمله شیمیایی و قلیایی را فراهم می‌کند.

شاتکریت ‌تر یا خشک هر دو می‌توانند یک راه حل مناسب، مقرون به صرفه و با دوام برای بسیاری از نیازهای طراحی باشد. با کمک این ماده یا شیوه بتن پاشی برای کف سازی و استفاده از فایرپروف برای سازه یا به عبارتی استفاده از پوشش ضد حریق، می‌توان ساختمان را در برابر بلایای طبیعی نظیر آتش سوزی یا فشارهای وارده در اثر زلزله تا حد زیادی ایمن کرد.