در انجام پروژه‌های ساختمانی و شهری اولین چیزی که بسیار مهم است و در کیفیت نهایی پروژه تاثیرگذار خواهد بود نوع مصالح مورد استفاده است. هرچه این مصالح از کیفیت بهتری برخوردار باشند عمر سازه بیشتر می‌شود و البته مقاومت آن در برابر انواع بلایا مانند زلزله، سیل، نشست زمین و… نیز بالاتر خواهد رفت. یکی از اصلی‌ترین مصالحی که در ساختار هر پروژه ساختمانی استفاده می‌شود بتن است. بتن یک رکن اساسی در ساخت یک ساختمان است و می‌توان کیفیت آن را ضامن سلامت یک سازه دانست. نکته مهم این است که چه در زمان ساخت و چه بعد از تکمیل شدن ساختمان ممکن است آسیب‌هایی به بتن وارد شود که با شناخت آن‌ها می‌توان از بروزشان جلوگیری کرد. در ادامه این مطلب از ماشین سازی کلار مهم‌ترین انواع آسیب های بتن را بیان می‌کنیم تا در زمان ساخت ساختمان تمهیدات لازم را برای جلوگیری از وقوع آن بیندیشید.

انواع آسیب های بتن

از آنجایی که بتن از اصلی‌ترین مصالح مورد استفاده در ساخت انواع سازه‌های عمرانی است، در مجاورت عوامل آسیب‌زننده مختلفی قرار می‌گیرد و به همین دلیل آسیب‌های متفاوتی به آن وارد می‌شود. در واقع در این بخش انواع آسیب های بتن بر اساس نوع ماده آسیب‌زننده را بیان خواهیم کرد.

• آسیب بر اثر واکنش شیمیایی

قرار گرفتن بتن در برابر انواع مواد شیمیایی یا حتی مواد ساده‌ای مانند رطوبت یا خاک می‌تواند باعث آسیب دیدن آن شود. واکنش‌های شیمیایی می‌توانند باعث زنگ‌زدگی در آهن‌آلات به کار رفته در بتن شوند یا آن را کمی نرم‌تر یا سخت‌تر از حالت عادی کنند. این واکنش‌های زیان‌آور باعث ترک‌خوردگی و از بین رفتن ظاهر آن می‌شوند و در موارد شدیدتر ممکن است به خود ساختمان نیز آسیب برساند و آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به وجود آورد.

• آسیب‌های ناشی از آب

یکی از ترکیبات اصلی بتن آب است ولی همین هم می‌تواند مانند یک دشمن عمل کند. آب باران یا نشت آب از ساختمان می‌تواند از عوامل آسیب‌زا به بتن باشد. این ماده می‌تواند باعث کاهش کیفیت بتن شود و با حل کردن برخی ترکیبات در خود ساختار آن را ضعیف‌تر کند. علاوه بر این املا و نمک‌های موجود در آب می‌توانند سبب شوره زدن، ترک‌خوردگی یا حتی سوراخ شدن آن شوند و به ساختار داخلی نیز آسیب‌های جدی وارد کنند.

• آسیب‌های ناشی از نفوذپذیری

هرچه استحکام بتن بالاتر باشد، نفوذپذیری آن کمتر می‌شود و به همین دلیل عواملی مانند رطوبت، سرما و گرما کمتر می‌توانند با نفوذ به داخل باعث آسیب‌دیدگی آن می‌شود. آسیب های بتن ناشی از نفوذپذیری در مواردی اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که نمی‌توان میزان استحکام آن را از مقدار مشخصی بالاتر برد. بتن متخلخل که دارای منافذ زیادی است از این نظر آسیب‌پذیرتر از دیگر انواع آن است. البته می‌توان با تغییر دادن درصد ترکیب سیمان و آب این مشکل را تا حدی حل کرد؛ اما از آنجایی که نفوذپذیری بخشی از ذات بتن است باید با آن کنار آمد.

چه شرایطی باعث ترک‌خوردگی بتن می‌شوند؟

یکی از شایع‌ترین آسیب های بتن که در شرایط مختلف رخ می‌دهد ترک‌خوردگی آن است؛ عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد آن شوند و تاثیر برخی از آن‌ها بیشتر است. در واقع برخی از عواملی که در ادامه مطرح می‌کنیم می‌توانند ترک‌های عمیقی را در ساختار بتن به وجود آورند و این موضوع باعث کاهش استحکام سازه خواهد شد. با شناخت این عوامل می‌توانید تدابیری بیندیشید که آسیب‌های ناشی از آن‌ها کاهش پیدا کند.

• تبخیر

یکی از عوامل اصلی در ساختار بتن آب است. بعد از آماده‌سازی و به کار گیری بتن در سازه، باید آن را به طور کامل خشک کرد؛ البته برای این موضوع باید زمان کافی به آن داد؛ زیرا اگر این بتن به سرعت خشک شود ترک‌های ریزی در ساختار بتن به وجود می‌آیند که احتمالا در آینده مشکل‌ساز خواهند شد. دمای بالای هوا، وزش باد شدید و نبود رطوبت عواملی هستند که باعث می‌شوند تبخیر زودتر صورت بگیرد و بتن زودتر از چیزی که باید خشک بشود. هر چه تبخیر با سرعت بالاتری انجام بگیرد، میزان ترک‌خوردگی در بتن بیشتر می‌شود.

• دما

تغییرات دمای هوا یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجادکننده آسیب های بتن است. اگر دما هنگامی‌که بتن هنوز به طور کامل خشک نشده تغییر کند، ترک‌خوردگی بتن اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که ترکیب اصلی این ماده آب است که اگر در معرض گرما یا سرمای شدید قرار بگیرد ترک‌هایی در ساختار آن به وجود می‌آورد. علاوه بر این شما می‌توانید تاثیرات تغییر ناگهانی دما را درست مانند چیزی که در ظروف شیشه‌ای رخ می‌دهد در بتن خشک نیز مشاهده کنید.

• نشست زمین

اگر به هر دلیلی زمین نشست داشته باشد ترک‌خوردگی در بتن‌ها به وجود می‌آید؛ معمولا برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی یا گودبرداری‌های نادرست می‌تواند نشست زمین را ایجاد کند. ممکن است به دلایلی مانند قدیمی شدن بنیاد ساختمان یا مشاهده برخی آسیب‌ها در دیوارها یا کف تصمیم به تغییر فونداسیون بگیرید. ضربه‌هایی که در اثر این کار به ستون‌هایی بتنی وارد می‌شود می‌تواند ایجاد ترک‌خوردگی بکند.

• یخ‌زدگی

این موضوع نیز یکی از آسیب های بتن است که در اثر وجود آب در ساختار آن رخ می‌دهد. اگر در هوای سرد بتن‌ریزی انجام شود به دلیل خشک نشدن کامل بتن ممکن است آب داخل آن منجمد شود. این موضوع چه در زمان بتن‌ریزی و چه زمانی که همه‌چیز به اتمام رسید می‌تواند باعث تغییر حجم بتن و ایجاد ترک در ساختار آن شود.

چه عواملی باعث پوسته‌پوسته شدن بتن می‌شود؟

یکی دیگر از آسیب های بتن که در کشور ما نیز بسیار شایع است پوسته‌پوسته شدن آن است؛ این موضوع استحکام بتن را به خطر می‌اندازد و می‌تواند باعث نازک شدن پایه‌های آن شود. در ادامه مواردی که می‌توانند باعث ایجاد این مشکل شوند را بیان کرده‌ایم.

• نمک

اگر به دلیل سرما بتن دچار یخ‌زدگی شود برای حل این مشکل از نمک یخ زا استفاده می‌شود؛ اما مسئله اینجا است که خود این نمک می‌تواند بتن را پوسته‌پوسته کند. هر چه غلظت نمک بیشتر باشد امکان پوسته‌پوسته شدن بالاتر می‌رود.

• یخ‌زدگی

یخ‌زدگی در بتن‌هایی که عمر کمتری دارند باعث پوسته‌پوسته شدن می‌شود. سرمای شدید و یخ‌زدگی زیاد می‌تواند بتن‌های قدیمی را هم به دردسر بیندازد و استحکام آن‌ها را ضعیف‌تر کند.

• شوک حرارتی

در مواردی نیز برای یخ‌زدایی از روی بتن یک شوک حرارتی به آن وارد می‌شود که این موضوع باعث پوسته‌پوسته شدن آن خواهد شد.

راهکارهایی برای رفع آسیب های بتن

سوال اینجا است که بعد از رخ دادن آسیب در بتن باید چه کار کرد و چگونه می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت؟ در این بخش پاسخ‌هایی را برای این سوال مطرح خواهیم کرد.

• شناسایی عامل آسیب

برای اینکه بتوانید بتن آسیب‌دیده را مرمت کنید، اول از همه باید دلیل آسیب را شناسایی کنید. این موضوع باعث می‌شود که تصمیم درستی برای محافظت از بتن بگیرید. در مواردی می‌توانید بلافاصله عوامل آسیب‌زننده را حذف کنید؛ به عنوان مثال قرار گرفتن یک ماده شیمیایی خارجی در کنار بتن می‌تواند باعث آسیب شده باشد که با برداشتن آن منبع مشکل از بین خواهد رفت؛ اما در مواردی نیز نمی‌توانید این کار را انجام دهید؛ پس به سراغ راه‌حل بعد بروید.

• ترمیم آسیب های بتن

در صورت ناتوانی در حذف عوامل می‌توانید برای ترمیم و تعمیر بتن اقدام کنید. قبل از هر کاری باید بتن معیوب را از بتن سالم جدا کنید؛ این کار را می‌توانید با ضربه زنی یا برش قسمت آسیب‌دیده انجام دهید. ضربه زنی شامل استفاده از چکش یا قلم و هوای فشرده است. این ابزار با گیر کردن در بین بتن آسیب‌دیده باعث جداسازی آن می‌شود. در صورت آسیب‌دیدگی زیاد برای جداسازی می‌توانید از روش انفجار هم استفاده کنید. اگر بتن در قسمت رویی آسیب دیده باشد می‌توانید از روش آبپاشی، ساچمه پاشی یا ماسه پاشی استفاده کنید.

ماسه پاشی برای سطوح قائم و افقی به کار می‌رود. ساچمه پاشی برای سطوح افقی مثل بتن کف مناسب است و از آب‌پاشی نیز می‌توانید برای هر دو منظور کمک بگیرید. گوه زنی مکانیکی هم یکی دیگر از روش‌های جداسازی بتن است که برای جداسازی بتن‌های حجیم استفاده می‌شود. در این روش برای ایجاد برش بر روی بتن‌های معیوب از جت پرفشار آب استفاده می‌کنند.

گاهی از اره‌های الماسی و سنگ سمباده هم برای این کار کمک می‌گیرند؛ در هر حال با هر روشی که توانستید قسمت آسیب‌دیده را جدا کنید. بعد از جداسازی بتن آسیب‌دیده محل قرارگیری آن را کاملا تمیز کنید. هرگونه گرد و خاک، لکه روغن یا خورده‌های مصالح در محل باشد باید کاملا پاک‌سازی بشود. بعد از تمیزکاری باید محل را مرطوب کنید. توجه داشته باشید که این کار ۴۸ ساعت قبل از ترمیم باید انجام شود. اگر ترک‌ها کوچک و ریز هستند می‌توانید از تزریق مایع اپوکسی در داخل ترک‌ها کمک بگیرید. در موارد گسترده‌تر می‌توانید بتن‌ریزی مجدد داشته باشید دوغاب و یا سیمان‌کاری جدید هم می‌تواند محل آسیب‌دیده را مرمت کند. بتن پاشی یکی دیگر از راه‌حل‌های مرمت بتن آسیب‌دیده است.

سخن پایانی

در هر سازه عمرانی وجود آسیب های بتن اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان از هیچ طریقی به طور کامل جلوی آن‌ها را گرفت. به همین دلیل لازم است که شما به عنوان مهندس ساختمان باید این آسیب‌ها را بشناسید و در زمان وقوع راهکارهای مقابله با آن‌ها را یاد بگیرید. در این مطلب اصلی‌ترین آسیب‌های وارد شده به بتن را بیان کردیم و برخی راهکارها را برای حل آن‌ها گفتیم. توصیه می‌کنیم که حتما اطلاعات خود را در این باره افزایش دهید تا بتوانید از همه سازه‌های عمرانی محافظت کنید.