بتن شاتکریت نوعی ملات ساختمانی است که با سرعت بسیار زیادی بر روی سطوح مختلف پاشیده می‌شود. به همین دلیل به آن بتن پاششی نیز گفته می‌شود. این ملات معمولا در مواردی به کار می‌رود که مساحت سطح زیاد بوده و لایه نازکی از بتن برای پوشش آن نیاز است. در این موارد برای افرایش سرعت کار، از بتن شاتکریت استفاده می‌شود. این نوع ملات از اوایل قرن بیشتم میلادی برای نگهداری سنگ در تونل‌ها مورداستفاده قرار می‌گرفته است. در این مقاله از کلار می‌خواهیم مشخصات فنی شاتکریت بتن را بررسی کرده و ویژگی‌های دستگاه‌های موردنیاز برای پاشش آن را موردبررسی قرار دهیم.

قیمت دستگاه شاتکریت بتن

بتن شاتکریت در دو نوع کلی تر و خشک طبقه‌بندی می‌شود که برای پاشش هریک از آن‌ها دستگاه‌های مختلفی وجود دارند. قیمت دستگاه شاتکریت بتن تا حد زیادی به این موضوع بستگی دارد که برای پاشش کدام نوع شاتکریت، برنامه ریزی شده است. همچنین ظرفیت ورودی و خروجی نیز از دیگر عوامل تاثیرگذار بر روی این قسمت هستند.

هریک از این دستگاه‌ها، بنا به ویژگی‌هایی که دارند می‌توانند بتن شاتکریت را با مشخصات فنی مختلفی تولید کنند. هرچه طرح اختلاط شاتکریت بتن در درون دستگاه دقیق‌تر باشد؛ قیمت آن بالاتر است. نکته مهم در زمان خرید دستگاه‌های شاتکریت بتن این است که شما تنها نباید قیمت اولیه آن را در نظر بگیرید. بلکه هزینه‌های نگهداری نیز باید در زمان خرید موردتوجه قرار بگیرند. واضح است که دستگاه‌هایی که نیاز به تمیزکاری کمتری داشته و سرویس‌های دوره‌ای طولانی‌تری را می‌طلبند؛ در درازمدت ازنظر قیمت برای شما به‌صرفه‌تر خواهند بود.

در کنار این‌ها اینکه دستگاه شاتکریت توانایی پوشش چه سطوحی را داشته باشد؛ بر روی قیمت آن تاثیرگذار است. هرچه قدرت موتور دستگاه شاتکریت بتن و ظرفیت خروجی آن بیشتر باشد؛ توانایی و سرعت آن در پوشش سطوح مختلف بالاتر خواهد بود. به همین دلیل معمولا با قیمت بیشتری عرضه می‌شود. همچنین دستگاه‌هایی که با مواد افزودنی سازگار هستند و قطعات آن‌ها در مجاورت با این مواد آسیب نخواهد دید؛ قیمت گران‌تری دارند.

عیار بتن شاتکریت

عیار بتن شاتکریت نشان‌دهنده مقدار سیمانی است که در واحد حجم آن به کار رفته است. نکته مهم در تعیین عیار شاتکریت بتن، طرح اختلاط آن است. با دانستن این عدد می‌توان کارایی و مقاومت بتن شاتکریت را تعیین کرد. طبق روابط ریاضی برای محاسبه این عدد، هرچه نسبت آب به سیمان در شاتکریت بتن کمتر باشد؛ مقاومت شاتکریت بیشتر خواهد بود.

برای شناخت دقیق عیار بتن‌ها و میزان مقاومت آن‌ها، جدولی به نام جدول عیار بتن وجود دارد. با استفاده از اعداد موجود در این جدول، می‌توان متوجه شد که برای کاربردهای مختلف باید از چه بتنی با چه عیاری استفاده کرد. همچنین می‌توان متوجه شد که برای رسیدن به یک مقاومت مشخص تا چه حد سیمان و آب را باید به ترکیب شاتکریت اضافه کرد. این موضوع به وجود یا عدم وجود مواد افزودنی وابسته است.

مشخصات فنی شاتکریت

برای اینکه بدانیم از بتن شاتکریت در چه مواردی می‌توان استفاده کرد؛ باید با مشخصات فنی این نوع بتن پاششی آشنا شویم. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که در ابتدای کار با شاتکریت به نظر می‌آید؛ پایین بودن اسلامپ آن است. این موضوع به این معنا است که شاتکریت را می‌توان در دسته بتن‌های روان قرار داد. به همین دلیل است که از آن برای انجام کارهای ترمیمی استفاده می‌شود. همچنین پایین بودن اسلامپ باعث شده که بتوان شاتکریت را بر روی سطوح عمودی و بالای سر، اجرا کرد.

همچنین اندازه‌های دانه‌های شاتکریت بتن معمولا کمتر از 10 میلی‌متر است. به همین دلیل معمولا لایه‌های نازک و سبکی را روی سطح تشکیل می‌دهد که به پر کردن ترک‌ها و برطرف کردن آسیب‌دیدگی‌ها کمک می‌کند. بسته به اینکه درجه هیداراتاسیون بتن شاتکریت چقدر باشد و چه مقدار ماده زودگیر به آن اضافه شود؛ مقاومت فشاری آن از 35 تا 50 مگا پاسکال متفاوت است.

بتن شاتکریت معمولا در نسبت وزنی 1:5.3 و 1:4 مورداستفاده قرار می‌گیرد. این نسبت وزنی درواقع نسبت میان سنگ‌دانه‌ها و سیمان موجود در مخلوط شاتکریت بتن است. دقیق بودن این نسبت، می‌تواند در کیفیت نهایی بتن به‌دست‌آمده بسیار تاثیرگذار باشد. این نوع بتن ازنظر چسبندگی بسیار عالی بوده و انقباض کمی دارد. به‌طورمعمول شاتکریت تر دارای 6 تا 8 درصد حباب هوا است.

طرح اختلاط بتن شاتکریت

طرح اختلاط بتن شاتکریت بستگی به سطحی دارد که قرار است با استفاده از این نوع بتن ترمیم شود. رعایت طرح اختلاط و پیاده‌سازی آن در زمان اجرای شاتکریت، زمانی که از شاتکریت تر استفاده می‌شود؛ اهمیت بسیار بیشتری نسبت به شاتکریت خشک دارد. زیرا در شاتکریت خشک، وظیفه اختلاط شاتکریت بتن بر عهده دستگاه است. به همین دلیل احتمال بروز خطا در ترکیب کردن مواد مختلف کاهش پیدا می‌کند. اما در شاتکریت تر، طرح اختلاط باید توسط نیروی انسانی پیاده‌سازی شود. به همین دلیل رعایت درصد درست ترکیب‌ها برای دستیابی به کارایی بهینه، بسیار مهم است.

برای اختلاط شاتکریت بتن از دستورالعمل ACI 506 استفاده می‌شود. در این دستورالعمل گفته‌شده که رطوبت بهینه برای مصالح خشک، در حدود 3 تا 7 درصد است. نکته مهم اینجا است که سنگ‌دانه‌ها حدود دو درصد از رطوبت را به خود جذب می‌کنند. درنتیجه می‌توان گفت که در این طرح اختلاط، رطوبت نهایی سنگ‌دانه‌ها، بین یک تا پنج درصد خواهد بود.

اگر مقدار رطوبت از سه درصد کمتر باشد؛ گردوغبار زیاد شده و هدر رفت مصالح نیز افزایش پیدا می‌کند. همچنین بیشتر شدن رطوبت از مقدار 7 درصد نیز باعث می‌شود که مواد سیمانی و سنگ‌دانه‌ها، پیش از اینکه به دیوار پاشیده شوند، کلوخه بشوند. درنتیجه پس ریز افزایش یافته و کیفیت کار تا حد زیادی پایین می‌آید. برای دسترسی به این طرح اختلاط بتن شاتکریت و رعایت دقیق نسبت‌ها، می‌توان از ماشین‌آلات دقیق و پرسنل ماهر استفاده کرد.

انواع دستگاه شاتکریت

نخستین دستگاهی که برای پاشش شاتکریت بر روی سطوح مختلف مورداستفاده قرار گرفت؛ دستگاه تفنگ سیمان (دستگاه سیمان پاش کلار) نام داشت. این دستگاه در سال 1910 اختراع شده و مخلوط سیمان و ماسه را بر روی سطوح می‌پاشید. از آن روز تاکنون دستگاه‌های مختلفی برای پاشش بتن شاتکریت بر مبنای این دستگاه ساخته شده‌اند. همان‌طور که گفتیم دستگاه‌های شاتکریت بتن در دو دسته اصلی تر و خشک قرار می‌گیرند.

دستگاه‌هایی که مخصوص شاتکریت تر هستند؛ اصطلاحا ترپاش نامیده می‌شوند. این نوع از دستگاه‌های بتن شاتکریت، مخلوط آماده را به‌عنوان ورودی دریافت کرده و به سطح موردنظر می‌پاشند. این نوع از دستگاه‌ها، امکان اجرای شاتکریت را با ضخامت بیشتر فراهم می‌کنند. استفاده از دستگاه شاتکریت تر می‌تواند هزینه و زمان پروژه را کاهش دهد.

اما ورودی دستگاه‌های شاتکریت خشک یا دستگاه‌های خشک پاش، شن و ماسه و سیمان است. آب موردنیاز برای تهیه مخلوط شاتکریت، در قسمت نازل به این ترکیبات اضافه شده و سپس مخلوط از دهانه نازل خارج می‌شود. این دستگاه‌ها قادر به پوشاندن سطوح با ضخامت کم هستند. برخی از اصلی‌ترین دستگاه‌های پاشش شاتکریت که در بازار ایران ارائه می‌شوند، عبارت‌اند از:

• ملات پاش KM50

ملات پاش KM50 دارای ابعادی برابر 250 در 82 در 125 سانتی‌متر و وزنی در حدود 450 کیلوگرم است. اندازه دانه‌بندی مجاز در این ملات پاش، از صفر تا 6 میلی‌متر متفاوت است. این دستگاه می‌تواند تا 50 لیتر بر دقیقه بتن شاتکریت را با فشار حداکثر 40 بار پمپاژ کند. ولتاژ ورودی KM50 برابر 380 ولت است و توان آن برابر 3، 4 یا 5.5 وات است. میکسر این دستگاه در حدود 200 لیتر ظرفیت دارد و موتور آن می‌تواند با توان 2.2 کیلووات، مواد را با هم مخلوط کند. طول بازوی گردان این دستگاه برابر 5 متر است.

• ملات پاش K70 / V

ملات پاش K70 / V دارای ظرفیت پمپاژ متغیر در بازه 20 تا 70 لیتر است. این دستگاه می‌تواند مواد را با فشار حداکثر 40 بار پمپاژ کرده و دارای میکسری به ظرفیت 180 لیتر است. توان موتور K70 / V برابر 5.5 کیلووات بوده و ولتاژ ورودی آن نیز 380 ولت است. این دستگاه دارای یک کمپرسور 380 لیتر بر دقیقه‌ای است که موتور آن 3 کیلووات توان داشته و ولتاژ 380 ولت را دریافت می‌کند. این دستگاه 600 کیلوگرم وزن داشته و ابعاد آن برابر 255 در 125 در 135 سانتی‌متر است. همچنین توان موتور میکسر آن برابر 3 کیلووات بوده و دانه‌هایی با اندازه صفر تا 6 میلی‌متر برای آن مجاز است. امکان خرید ویبراتور به‌صورت سفارشی نیز برای این دستگاه وجود دارد.

• ملات پاش K50

ملات پاش K50 یکی دیگر از دستگاه‌های بتن شاتکریت در بازار ایران است که قادر است شاتکریت را با ظرفیت 50 لیتر بر دقیقه پمپاژ کند. امکان سفارش ویبراتور به همراه این دستگاه وجود داشته و دانه‌بندی مجاز آن برابر سفر تا 6 میلی‌متر است. این دستگاه دارای وزنی در حدود 320 کیلوگرم بوده و ابعاد آن برابر 210 در 70 در 95 سانتی‌متر است. همچنین حداکثر فشار پمپاژ K50 برابر 40 بار است. ولتاژ ورودی این دستگاه برابر 380 ولت و توان موتور آن برابر 5.5 کیلووات است.

• ملات پاش K60

یکی از قدرتمندترین دستگاه‌های پاشش شاتکریت با ظرفیت پمپاژ متغیر 20، 40 و 60 لیتر بر دقیقه، ملات پاش K60 است. این نوع ملات پاش می‌تواند به‌عنوان یدک‌کش در پروژه‌ها مورداستفاده قرار گرفته و دارای گیربکس هلیکال است. فشار پمپاژ در این دستگاه، حداکثر 40 بار است. موتور K60 دارای توانی برابر 5.5 کیلووات بوده و ولتاژ ورودی آن 380 ولت است. این توان در قسمت کمپرسور برابر 2.2 کیلووات و در قسمت میکسر برابر 1.5 کیلووات است. ظرفیت میکسر در این دستگاه برابر 140 لیتر و دبی کمپرسور، 380 لیتر بر دقیقه است. K60 یک دستگاه ملات پاش 560 کیلوگرمی با ابعاد 220 در 135 در 90 سانتی‌متر است که دانه‌بندی صفر تا شش میلی‌متر را پشتیبانی می‌کند. همچنین امکان سفارش ویبراتور برای آن وجود دارد.